Je hebt vast wel eens dat je in de auto rijdt en ineens denkt…. Heeee ben ik hier al? Ongemerkt heb je een hele afstand afgelegd, je automatische piloot heeft prima gefunctioneerd. Die wist de weg, heeft geanticipeerd, rechts voorrang gegeven, de ruitenwissers aangezet, op tijd geremd en geschakeld, gewacht voor rood licht etc etc. Allemaal zonder dat je het bewust meemaakte.
En zit je soms ook wel eens met een gevulde koek in je hand voordat je het eigenlijk echt doorhebt? Of is de zak chips leeg en denk je…. wie heeft dat gedaan? Ook dat was je automatische piloot. Hij eet je chips op en stuurt je naar de voorraadkast in plaats van naar de fruitschaal. Oepsie….
Gedrag veranderen verloopt in fasen
Ik krijg vaak de vraag; hoe komt het nou toch steeds dat ik terugval in mijn oude eetpatroon. Het gaat weken goed maar vooral als ik mijn hoofd even bij andere zaken heb, dan gaat het zomaar weer mis. Ik ben daar eens over gaan nadenken en moest ineens denken aan theorie uit mijn lerarenopleiding en aan modellen die ik later in diverse trainingen ben tegengekomen over hoe mensen leren. Ander gedrag aanleren is heel moeilijk en verloopt in verschillende fases.
Je weet niet wat je nog niet weet
In de eerste fase ben je nog onbewust onbekwaam. Bijvoorbeeld je allereerste rijles, je mag wat sturen op een leeg parkeerterrein, de instructeur doet de rest en je denkt nog; appeltje eitje. Je weet niet wat je nog niet weet. (Lees die zin nog maar een keer). Ander voorbeeld is je oude eetpatroon. Je bent gewend om elke dag iets uit de snoepautomaat te trekken, als je tv-avond begint dan hoort daar chips bij. Elke woensdag haal je friet en op zaterdag eet je pizza. Hoef je niet over na te denken, gaat vanzelf want je doet het al jaren zo. Je loopt met je winkelwagen door de chips-straat en zonder op je briefje te kijken laad je je voorraad in. Je pakt een pak koekjes bij de thee en die is leeg voordat jij het echt door hebt. Je denkt er totaal niet over na dat dit ongezond is. Je weet niet beter.
Dat leer ik nooit!!
Dan komt de fase dat de rij-instructeur je gaat uitleggen waar alle knopjes, pedalen en spiegels voor dienen. Dat je moet koppelen, schakelen, gassen, remmen, sturen, kijken, richtingaanwijzer gebruiken, nog een keer kijken, borden lezen, nadenken etc. etc. Over bijzondere verrichtingen en de weg vinden nog maar niet gesproken! En je denkt; DAT LEER IK NOOIT! In deze fase heb je waarschijnlijk eens op de weegschaal gestaan en je dacht; ik moet iets doen aan mijn gewicht, maar hoe? Of je hebt minder energie en wil iets aan je eet- en leefpatroon gaan doen. Je verdiept je in je huidige eetpatroon; al dan niet met behulp van een gewichtsconsulent die je een eetdagboek in laat vullen. Je wordt je bewust van wat er allemaal “fout” gaat. Eten doe je de hele dag, eten is noodzakelijk dus deze fase heeft heel veel impact. Die tv-avond met chips is toch niet zo’n heel goed idee en elke avond een wandeling na het eten of naar de sportschool zit totaal niet in je systeem. Bewust onbekwaam heet dat; je weet wat je fout doet maar bent nog niet in staat om het te veranderen. Deze fase is de bewustwording en kan best frustrerend zijn.
Bewust veranderen kost heel veel energie!
Tijd voor het échte leerproces. De bewust bekwame fase; je doet dingen al wel goed maar het gaat niet automatisch. Help!!! Je gaat richting rijexamen en moet zelfstandig tegelijk sturen, uitkijken, remmen, koppelen, schakelen, opletten op verkeer van rechts, remmen voor een rood stoplicht…. Wat ben je af en toe blij dat de lesauto dubbele pedalen heeft en dat de instructeur nog kan ingrijpen. En dat file-parkeren is echt een crime! Toch lukt het als de instructeur stapje voor stapje vertelt wat je moet doen. Zo gaat het met het eten ook. Je gewichtsconsulent heeft je geadviseerd wat een gezond eetpatroon is, of je hebt jezelf erin verdiept. Je zet jezelf er elke morgen toe om goed te ontbijten. Je denkt na over wat je in je lunchbox stopt. Nee, niet in de pauze langs de snoepautomaat maar op zoek naar die appel in je tas. Je gaat met een boodschappenbriefje naar de winkel maar moet nog elke keer de etiketten bekijken of iets wel of niet verantwoord is. Je doet je best om de chips-straat over te slaan en doet heel bewust meer inkopen op de groente- en fruitafdeling. Op een slechte dag ben je toch snel geneigd om friet te halen, je moet jezelf er echt heel goed toe zetten om dan toch gezond te koken. Na het eten ga je wandelen, je zet hiervoor een herinnering in je telefoon want het is absoluut nog geen automatisme en je hebt er zeker niet altijd zin in. Bij een tv-avond blijft de chips in de kast, je neemt geforceerd wat snoeptomaatjes en een klein bakje nootjes. Wat kost dit veel energie en inspanning! Maar toch kan je al genieten van je prestaties en het resultaat. Je mag supertrots op jezelf zijn. Je hebt je rijbewijs inmiddels gehaald.
Yes, de automatische piloot is opnieuw geprogrammeerd
De laatste fase is het leukst, je hebt rijexamen gedaan en je leert nu pas écht om goed te rijden. Het gaat vanzelf! Je bent onbewust bekwaam; dat wil zeggen dat je het op de automatische piloot goed doet. Soms ben je zomaar veilig van A naar B gereden zonder dat je je echt bewust bent van de route. Je ontbijt elke morgen gezond zonder dat je daarbij na hoeft te denken. Chips-straat in de supermarkt? Al maaaanden niet gezien. Je loopt er automatisch aan voorbij. Je vindt gezond koken leuk en je maakt elke dag een wandeling. Daar hoef je jezelf niet meer toe te zetten, het zit zo in je systeem dat je het mist als het er een dag niet van komt. De automatische piloot is opnieuw geprogrammeerd; hij stuurt je niet meer vanzelf naar de koektrommel, maar naar de groentela.
De gewichtsconsulent als rij-instructeur
Dit is al met al een proces dat maanden kan duren. Ik denk zelfs dat een ander eetpatroon aanleren moeilijker is dan leren autorijden. Eten doen we namelijk elke dag en de hele dag, het is een lichamelijke behoefte. De oude gewoonte-paden zijn zo ingesleten en die worden beïnvloed door zoveel factoren als hormonen, humeur, je motivatie, je agenda etc etc. Het kost heel veel oefening om dit opnieuw aan te leren. En als je even andere prioriteiten hebt, dan val je makkelijk terug in oude bekende patronen. Zoals je tijdens rijles niet zonder goede rij-instructeur kan die jou stap voor stap aanleert hoe je moet rijden, die aanvoelt welke verrichtingen extra oefening nodig hebben, zo is het heel moeilijk om een ander eetpatroon aan te leren zonder goede begeleiding. Schakel daarom hulp in van een professional. Ik help jou om je automatische piloot te herprogrammeren; ik trek aan je handrem waar nodig en stuur bij als je toch weer automatisch richting koektrommel gaat. Uiteindelijk slaag jij ook en parkeer je je winkelwagen feilloos in bij het groenteschap alsof je nooit anders gedaan hebt.